مدل کسبوکار منطق شرکت را در چگونگی خلق، ارائه و کسب ارزش توصیف می‌کند. یک مدل کسبوکار واحد وجود ندارد؛ در واقع فرصت‌های زیادی وجود دارد که ما باید همه آن‌ها را کشف کنیم. در این یادداشت که برگرفته از کتاب خلق مدل کسبوکار است خواهید خواند که به پیاده‌سازی مدل کسبوکار جدید بپردازید و یا مدل قدیمی را تکمیل و احیا کنید.
پیاده‌سازی مدل‌های کسبوکار در سازمان‌ها
ما بنیان نوآوری در مدل‌های کسبوکار را طرح‌ریزی کرده‌ایم، پویایی الگوهای مختلف را تشریح کرده و تکنیک‌های خلق و طراحی مدل‌ها را ارائه داده‌ایم. طبیعتا موارد زیادی در مورد پیاده‌سازی وجود دارد که تاثیری حیاتی بر موفقیت مدل کسبوکار دارد. برای بیان این مطلب ما از مدل “ستاره جي گالبريس” استفاده کردیم تا پیشنهادهایی برای جنبه‌های طراحی سازمانی، که ممکن است در هنگام اجرای مدل کسبوکار با آن سروکار داشته باشید، ارائه کنیم.
گالبریس پنج حیطه را مشخص می‌کند که باید در سازمان با یکدیگر همسو شوند: استراتژی، ساختار، فرایندها، پاداش و افراد. ما مدل کسبوکار را در میان ستاره به عنوان یک «کانون جاذبه» قرار می‌دهیم که پنج حیطه را در کنار یکدیگر نگاه می‌دارد.
۱. استراتژی
استراتژی پیشران مدل کسبوکار است. آیا خواهان رشد ۲۰ درصدی در بخش‌های بازار جدید هستید؟ این موضوع باید در مدل کسبوکار شما به صورت بخش‌های مشتری، کانال‌ها یا فعالیت‌های کلیدی جدید نمایان شود.
۲. ساختار
ویژگی‌های یک مدل کسبوکار تعیین‌کننده ساختار سازمانی بهینه برای اجرای آن است. آیا مدل کسبوکار شما نیازمند یک ساختار سازمانی بسیار متمرکز یا به شدت نامتمرکز است؟ اگر مدل کسبوکار را در یک سازمان در حال فعالیت پیاده‌سازی کنید، آیا عملیات مربوط به مدل جدید با فعالیت‌های سازمان یکپارچه خواهد شد یا باید در قالب یک واحد کسبوکار مستقل از حیطه فعالیت‌های سازمان جدا شود؟
۳. فرایندها
هر مدل کسبوکار نیازمند فرایندهای خاص خود است. عملیاتی که در یک مدل کسبوکار کم هزینه انجام می‌شود، باید ناب و از سطح اتوماسیون بالایی برخوردار باشد. اگر مدل ناظر بر فروش ماشین‌های بسیار ارزشمند است، فرایندهای کیفیت باید به شدت سخت‌گیرانه باشند.
۴. پاداش‌ها
مدل‌های کسبوکار مختلف نیازمند سیستم‌های پاداش مختلف هستند. سیستم پاداش باید از انگیزه‌های مناسب برای برانگیختن کارکنان برای انجام کارهای درست، بهره‌گیری کند. آیا مدل کسبوکار شما برای دسترسی به مشتریان جدید نیازمند نیروی فروش مستقیم است؟ در این صورت سیستم پاداش شما باید به شدت عملکرد محور باشد. آیا مدل کسبوکار شما بسیار به رضایت مشتری وابسته است؟ در این صورت این تعهد باید در سیستم پاداش شما بازتاب پیدا کند.
۵. افراد
مدل‌های کسبوکار خاص، نیازمند افرادی با الگوهای ذهنی خاص است. برای مثال برخی از مدل‌های کسبوکار نیازمند سازوکارهای کارآفرینانه برای ارائه خدمات و محصولات جدید به بازارند. چنین مدل‌هایی باید به کارکنان آزادی لازم را اعطا کنند. این به معنی جذب افراد فعال، قابل اتکا و آزاداندیش است.
چگونه مدل کسبوکار شما باید همراه با تغییر محیط تکامل یابد؟
یک مدل کسبوکار رقابتی که در محیط امروز ملموس و منطقی است، ممکن است فردا منقضی یا بلا استفاده باشد. همه ما باید درک خود را از محیط مدل خود و چگونگی تکامل آن افزایش دهیم. البته به دلیل وجود پیچیدگی‌ها و عدم قطعیت‌ها، که جزئی از ماهیت محیط در حال تکامل کسب‌وکارند، نمی‌توان به آینده مطمئن بود؛ اگرچه می‌توان تعدادی فرضیه در مورد آینده ساخت تا به عنوان خطوط راهنمای طراحی مدل کسبوکار آتی مورد استفاده قرار گیرد.
مفروضات مربوط به چگونگی نیروهای بازار، نیروهای صنعت، روندهای اصلی و نیروهای اقتصاد کلان برای ما «فضای طراحی» را فراهم می‌سازد تا به کمک آن بتوان گزینه‌های بالقوه مدل کسبوکار یا نمونه‌های اولیه را توسعه داد.
ترسیم تصاویر آینده، خلق مدل‌های کسبوکار بالقوه را بسیار آسان‌تر می‌کند. شما ممکن است بسته به معیارهای خود از قبیل میزان ریسک قابل قبول، پتانسیل‌های رشد مطلوب و غیره، یک گزینه را از بین بقیه گزینه‌ها انتخاب کنید.
ارزیابی مدل‌های کسبوکار
ارزیابی منظم مدل کسبوکار، همانند مراجعه به پزشک برای ویزیت سالانه، یک فعالیت مهم مدیریتی است که به سازمان اجازه می‌دهد سلامت جایگاه بازار خود را ارزیابی کند و در صورت لزوم، این جایگاه را به تناسب تغییر دهد. این بررسی کلی ممکن است مبنایی برای بهبود مستمر مدل کسبوکار شود یا تبدیل به محرکی برای ایجاد تغییرات جدی و نوآورانه در مدل شود. همان‌طور که در صنایع اتومبیل، روزنامه و موسیقی دیده شده است، ناتوانی در انجام بررسی‌های منظم ممکن است موجب عدم تشخیص به موقع مشکلات مدل کسبوکار شود و حتی ممکن است منجر به نابودی شرکت شود.
برای ارزیابی باید اثر نیروهای بیرونی و درونی را بررسی کنیم. نیروهای بیرونی نیروهای بازار، صنعت، روندهای کلیدی و اقتصاد کلان هستند. ما به شما توصیه می‌کنیم که به نگاشت محیط مدل کسبوکار خود بپردازید و چگونگی تاثیر روندها را بر آینده سازمان خود بررسی کنید. درک خوب از محیط به شما اجازه خواهد داد تا مسیرهای مختلفی را که مدل کسبوکار شما در آن‌ها امکان تکامل دارد ارزیابی کنید. همچنین می‌توانید برای محیط مدل کسبوکار آینده خود سناریو خلق کنید. این کار می‌تواند شروع خوب نوآوری در مدل کسبوکار یا آماده‌سازی سازمان شما برای آینده باشد.
برای بررسی اثر نیروهای درونی باید نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها (SWOT) را ارزیابی کنیم. در نهایت با استفاده از نتایج تحلیل ارزیابی SWOT به منظور طراحی گزینه‌های جدید مدل کسبوکار استفاده می‌کنیم.
بررسی ساختار یافته SWOT از مدل کسبوکار منجر به دو نتیجه می‌شود. این بررسی تصویری از موقعیت کنونی را که در آن قرار دارید به شما ارائه می‌دهد (نقاط قوت و ضعف) و پیشنهادهایی برای مسیرهای آتی سازمان ارائه می‌دهد (فرصت‌ها و تهدیدها).
این ورودی ارزشمند می‌تواند به شما در طراحی گزینه‌های جدیدی از مدل کسبوکار یاری رساند؛ که حرکت در جهت آن گزینه‌ها می‌تواند منجر به تکامل سازمان شما شود. به این ترتیب، تحلیل SWOT بخش مهمی از فرایندی است که منجر به طراحی نمونه‌های اولیه مدل کسبوکار و در صورت برخورداری از اقبال مناسب، منجر به یک مدل کسبوکار جدید می‌شود که در نهایت آن را پیاده‌سازی خواهید کرد.
