عراق، کشوری 40 میلیونی، با متوسط سن جمعیت20 سال است
این کشور در حال حاضر با تولید حدود چهارمیلیون و ششصد هزار بشکه نفت در روز، پنجمین دارنده‌ی ذخایر نفتی دنیا و دومین عضو بزرگ اوپک می‌باشد. علاوه بر این، عراق با داشتن جمعیتی جوان، کشوری آینده دار به شمار می‌آید.
اگرچه عراق امروزه با مشکلات متعددی رو به رو است، اما کشور بسیار ثروتمندی است و موقعیت استراتژیک خوبی در میان کشورهایی چون ایران، عربستان، ترکیه و کویت دارد. شرایطی که فرصت مناسبی برای حضور کشورهایی همچون ایران در بازار خود فراهم می‌کند و علاوه بر آن بستری برای حضور در بازار کشورهایی چون کویت، عربستان، اردن و حتی سوریه ساخته است. این مسئله باعث شده تا عراق ظرفیت تبدیل شدن به بزرگترین کریدور ترانزیت کالاهای ایران به کشورهایی چون سوریه را داشته باشد.
این موضوع در کنار دیگر ظرفیت های نظامی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی، عراق را به کشوری با فرصت‌های سرمایهگذاری بی نظیر تبدیل کرده است.
حرف اول صادرات
ایران در سال 2018 و 2019، شریک اول تجاری عراق بوده و عددی بالغ بر 22 الی 24 درصد از کالاهای صادراتی کشور، به بازار عراق راه پیدا کرده است. این نکته در شرایطی رخ داده بود که صادرات ایران، سالانه رقمی در حدود 9میلیارد دلار است.
اهمیت دیگر بازار عراق ایفای نقشی بسزا در صادرات ایران است. اگرچه سهم چین و ترکیه نیز در صادرات به عراق، رقم قابل توجهی بوده است، اما با بررسی آمار کشور ترکیه، خواهیم دید که سهم این کشور در صادرات به عراق، رقمی حدود 4 تا 6 درصد است که این رقم نیز به دلیل بالا بودن حجم صادرات ترکیه است. و این رقم زمانی قابل توجه است که صادرات چین حتی به 1 درصد نیز نمی رسد.
به همین جهت، عراق با اختصاص حدود 25درصد از صادرات غیرنفتی کشور ما به خود، بازار بزرگ و دارای اهمیتی به شمار می‌آید.
اهمیت حضور ایران در بازار برخی کالاهای صادراتی به عراق از دو جهت حائز اهمیت است. نخست به جهت مزیت نسبی در برخی کالاها و از سوی دیگر به جهت مزیت رقابتی، که توانایی بازاریابی برای این کالاها را فراهم می‌سازد.
مزیت های نسبی ایران در بازار عراق، در زمینه‌های گاز، برق، بنزین، برخی اقلام مانند کرینکر( به جهت راه‌اندازی واحدهای سیمان سازی در عراق)، اکسیژن مایع، نیتروژن، شیشه، میوه و تره بار و همچنین مقاطع فولادی است.
سیاست بی‌ثبات
سیاست عراق، بسته به دولت‌های مختلف و تصمیماتی که اتخاذ می‌شود، دستخوش تغییر و تحولات است. امروزه شرایط با وجود این تغییر و تحولات، هنوز برای حضور مستقیم و سرمایهگذاری کاملا ایرانی فراهم نبوده و بهتر است مشارکت‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها، تحت عنوان شرکت‌های عراقی صورت پذیرد تا ایران نیز از مزیت کشورهای همسایه بهره‌مند شود. این مسئله زمانی قابل درک است که طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته، به وضعیت ناآرام و بی‌ثبات عراق تا ده سال آینده اشراف کامل داشته باشیم.
جای خالی تکنولوژی
بی شک عراق با توجه به جمعیتی زیاد که سهم به سزایی از آن را جوانان تشکیل داده‌اند و با توجه به فراگیری استفاده از تلفن های همراه هوشمند و اینترنت، ظرفیت مساعدی برای فعالیت در زمینه مشاغل استارتاپی و فناوری اطلاعات دارد.
حضورعراقی‌ها طی سال های اخیر، در شبکه‌های اجتماعی و بسترهایی همچون توییتر، فیسبوک و لینکدین گواهی بر این موضوع است. حضوری که گاها در برخی بسترها همچون لینکدین، از کاربران ایرانی پررنگ‌تر بوده است.
همچنین دانشجویان عراقی مقیم ایران و همینطور افرادی که به واسطه‌ی شراکت ایرانی‌ها، در این فضا وارد شده‌اند، ظرفیت خوبی برای این فعالیت‌ها هستند.
درکل اگرچه عراقی ها هنوز هم بعضا اطلاع دقیقی از استارتاپ‌ها و ظرفیت فضای مجازی ندارند، اما با توجه به علاقه مندی‌شان برای داشتن اپلیکیشن‌های مختلف، میتوان به خالی بودن جایگاه چنین ظرفیتی در این کشور پی برده و از این فرصت بهره برداری نمود.
زیرساختی که نیست
زیرساخت نیروی انسانی در عراق به دلیل عدم وجود نیروی متخصص و انتظار برای ورود دانشجویان به بازار کار، زیرساخت مناسبی نیست. از سوی دیگر مشکلاتی همچون ضعیف بودن و عدم پایبندی کافی نیروهای موجود در بازار کار این کشور، نیاز جدی در این زمینه برای عراق ایجاد نموده است. نیازی که می‌تواند به عنوان ظرفیت‌های حوزه آموزش، فنی و خدماتی برای تربیت و اعزام نیروی کار از جانب ایران مطرح گردد.
از جمله مشکلات دیگر در عراق میتوان به نبود کارت‌های اعتباری و انتقال پول اشاره کرد که اخیرا به دلیل گسترش ویروس کرونا، بطور قابل توجهی مرتفع شده و اپلیکیشن‌های پرداخت و فینتک زیادی راه‌اندازی شده و پیشرفت خوبی داشته است.
علاوه بر این عراق به تازگی توانسته است در مدل بیزینس‌های B2C فعالیت‌های خوبی را آغاز کند. به عنوان مثال می توان به اپلیکیشن کارآمد “طبیب” در این کشور اشاره کرد که با راه‌اندازی آن دسترسی و نوبت‌دهی پزشکان متخصص در این کشور به سهولت امکان‌پذیر است.
همانطور که اشاره شد بازار عراق بازاری آینده دار بوده و در سال اخیر نیز به دلیل فضای ناشی از ویروس کرونا، دنیای مجازی و استارتاپ‌ها که پیشتر توسط شرکت‌های دانش‌بنیان و دولت به کار گرفته می‌شد، اکنون در سطح جامعه تبدیل به یک ضرورت شده و عراقی‌ها را نیز درگیر کرده است.
ورود به بازار ناشناخته‌ی عراق؛
نخستین قدم برای ورود به بازار عراق، داشتن اطلاعات کاملی از این بازار است.
ناشناخته بودن بازار کشورهای مختلف و خطر ریسک بالای سرمایه‌گذاری‌های خارجی، باعث شده بسیاری از افراد به این مسیر ورود پیدا نکرده و سرمایهگذاری در این بازارها را منوط به اطلاعاتی دقیق بدانند. اطلاعاتی که در هر کشور متولی خاصی داشته و بخاطر شرایط منطقه و وضعیت این کشور، دسترسی به اطلاعات از جانب متولیان، به آسانی میسر نیست. همین مسئله، زمینه‌ی بی اعتمادی و تردید افراد برای ورود به بازار عراق را رقم می‌زند.
آگاهی از این موضوع باعث شد تا با تلاش های مستمر، اطلاعات مورد نیاز جامعه ی هدف (عراق) در قالب کتاب، جمع آوری شود. کتابی که حاوی اطلاعات کلی و پایه‌ای کشور عراق بوده و می‌تواند به شناخت بازار عراق و عادات مصرف شهروندان عراقی کمک شایانی نموده و خلاهای ناشی از عدم شناخت برای ارتباط و معامله با جامعه عراقی را مرتفع نماید.
تبلیغات؛
بحث تبلیغات در عراق، برای ما اهمیت زیادی دارد.
گرچه ایران هنوز هم بزرگترین سرمایه گذار بازار عراق در بحث برق، پروژه های فنی و مهندسی و سایر زمینه‌ها بوده و سهم به سزایی در سرمایه‌گزاری مهم عراق در زمینه‌ی عتبات (که بخش قابل توجهی از درامد غیرنفتی عراق را تشکیل می‌دهد) دارد، اما این مدل سنتی برای تعامل با جامعه عراق کافی نبوده و می‌تواند فرصت‌های بسیاری را برای فضای تجاری با این کشور از بین ببرد. مسئله‌ای که دیگر کشورها در تعامل با جامعه عراقی مورد توجه قرار داده‌اند و در این زمینه موفق نیز بوده‌اند. حال آنکه این تعامل با وجود ظرفیت‌های فرهنگی و مذهبی مشترک میان ایران و عراق، می‌بایست بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
عراق، زمین رقابت؛
نکته‌ی پایانی و مهم آن که برای ورود به بازار پهناور و بزرگ عراق، تلاش‌های مجدانه و بومی سازی نیاز است که با بسنده کردن به اطلاعات از راه دور ممکن نیست؛ چرا که این تعامل می‌تواند ما را با عادات جامعه عراقی آشنا نموده و به سوی سرمایهگذاری هدفمند رهنمود کند.
و نباید چنین پنداشته شود که عراق، آماده‌ی حضور ماست. چراکه در این بازار هم رقیب هست و هم خودمان باید دست به کار شویم و پا به پای عراقی‌ها در این بازار مشغول به کار شویم و آن‌ها را نیز با خودمان همراه کنیم.
